Khi đất nước bắt đầu công cuộc “Đổi mới”, ngành GTVT luôn thể hiện vai trò ngành kinh tế quan trọng, luôn đi trước “mở đường” cho sự phát triển kinh tế - xã hội của các ngành, các địa phương và cả đất nước. Trong những năm trở lại đây, ngành GTVT tiếp tục được Đảng, Nhà nước tin tưởng giao sứ mệnh là một trong ba khâu đột phá phát triển, mang tính mở đường và tạo nền tảng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Đây vừa là mục tiêu, vừa là định hướng cho ngành GTVT, đồng thời và mở ra cho ngành GTVT những cơ hội rất lớn để tăng tốc. Nhân dịp năm mới 2022, phóng viên VOV.VN đã có cuộc phỏng vấn Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể về những kết quả của năm 2021 và kế hoạch hành động, thách thức với ngành giao thông trong thời gian tới.

Tạo cơ chế đột phá về hạ tầng giao thông

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Năm 2021 là năm hết sức khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19, trong đó ngành giao thông cũng gặp nhiều khó khăn đặc biệt. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải đã hoàn thành hầu hết các mặt công tác.

Về bảo đảm vận tải thông suốt trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp. Trong giai đoạn đợt dịch lần thứ tư bùng phát tại các tỉnh, thành phố phía nam, Bộ GTVT đã cùng các bộ, ngành, địa phương bảo đảm giao thông thông suốt, không xảy ra ùn tắc kéo dài, đảm bảo lưu thông hàng hóa 24/24 giờ phục vụ đời sống nhân dân và hoạt động sản xuất-kinh doanh. Kết quả thể hiện rõ nhất khi hàng xuất nhập khẩu qua các Cảng biển có sự tăng trưởng mạnh, hàng container tăng 12%. Đặc biệt, lần đầu tiên ngành đường sắt đã có những chuyến tàu container đưa hàng hóa đi châu Âu.

Năm 2021 cũng là lần đầu tiên mà 5 quy hoạch ngành giao thông được triển khai đồng bộ dưới sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ. Đến nay, 4 quy hoạch ngành đã được phê duyệt, quy hoạch ngành hàng không cũng đã được Hội đồng thẩm định thông qua.

Nhiều dự án trọng điểm chỉ đạo quyết liệt đảm bảo tiến độ, nhiều dự án đã về đích như đường sắt Cát Linh-Hà Đông; sửa chữa mặt cầu Thăng Long; sửa chữa 2 đường băng của 2 sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất; các dự án cao tốc Bắc-Nam đang đáp ứng tiến độ đề ra...

Mặc dù dịch bệnh diễn biến phức tạp, các công trường thi công các dự án giao thông trải dài khắp đất nước vẫn không ngưng nghỉ ngày nào. Đến nay, tiến độ các dự án giao thông trọng điểm đều đang bám sát kế hoạch. Năm 2021, Bộ GTVT được giao giải ngân vốn đầu tư công hơn 43.000 tỷ đồng và đã nỗ lực giải ngân đạt mức 96%, hoàn thành kế hoạch được Chính phủ giao.

Năm 2021 là năm đầu tiên trong 10 năm liên tục, tình hình tai nạn giao thông giảm rất sâu về số vụ, số người chết, số người bị thương. Nếu như năm 2011 có khoảng 12.000 người chết vì tai nạn giao thông thì năm nay chỉ còn khoảng 6.000 người chết.

PV: Năm 2022, ngành giao thông sẽ xác định những nhiệm vụ trọng tâm nào để bứt phá vượt qua đại dịch COVID-19, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Bộ GTVT tập trung cải cách thể chế, thực hiện các chủ trương phân cấp phân quyền. Trước tiên thực hiện phân cấp, phân quyền các cảng thủy nội địa, phân cho các tỉnh quản lý, điều hành. Thứ hai, tập trung vào công tác khôi phục vận tải sau đại dịch vì nếu như vận tải không phục hồi, hàng hóa không luân chuyển thì kinh tế sẽ không thể phát triển.

Thứ ba, tập trung thực hiện các dự án giao thông trọng điểm, đặc biệt là dự án cao tốc Bắc-Nam phía đông giai đoạn 2 sau khi được Quốc hội đồng ý về chủ trương, phấn đấu đến năm 2025 có 3.000km và 5.000km cao tốc vào năm 2030.

Cuối cùng, tiếp tục phát huy kết quả đã đạt được về bảo đảm an toàn giao thông, năm 2022, ngành giao thông tiếp tục đặt mục tiêu giảm 5-10% cả 3 chỉ số (số vụ, số người chết, số người bị thương).

Bộ GTVT rất mong muốn Chính phủ tiếp tục có những chỉ đạo sâu sát, quyết liệt như năm vừa qua, cùng ngành giao thông tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về vốn, về mặt bằng... tạo ra cơ chế đột phá để xây dựng và tiến tới hoàn chỉnh hạ tầng giao thông của đất nước. Bộ cũng mong muốn các địa phương tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong quá trình xây dựng các dự án giao thông, đặc biệt trong công tác giải phóng mặt bằng, để những công trình giao thông phát huy được hiệu quả, góp phần tăng trưởng kinh tế cho địa phương.

Không vì thời gian mà đánh đổi chất lượng

PV: Nhiệm kỳ 2021-2025, Bộ Giao thông Vận tải được bố trí 420.000 tỷ đồng vốn đầu tư công, nên áp lực giải ngân là rất lớn. Vậy, Bộ trưởng cho biết những giải pháp trọng tâm gì để có thể hoàn thành tiến độ vốn giải ngân khổng lồ này?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Nhiệm kỳ 2021-2025, ngành giao thông được bố trí 420.000 tỷ đồng (nếu trừ chi phí dự phòng và 5% chi phí bảo hành là khoảng 80.000 tỷ đồng), Bộ sẽ phải giải ngân mỗi năm 80.000 tỷ đồng, đây là áp lực giải ngân rất lớn.

Với những dự án đang triển khai thì giữ vững tiến độ giải ngân. Dự án đầu tư thì đang tập trung lập đầu tư và thiết kế và cố gắng khởi công trong tháng 7-8 để giải ngân vào tháng cuối năm.

Bộ GTVT xác định giải ngân đảm bảo tiến độ và xem đó là nhiệm vụ quan trọng nên có các giải pháp quyết liệt nhà thầu với tiến độ cam kết và nếu vi phạm thì tịch thu bảo lãnh trúng thầu để làm nghiêm. Ban Quản lý dự án kiểm điểm và yêu cầu cam kết tiến độ, không hoàn thành nhiệm vụ giải ngân là cách chức hay điều chuyển công tác; cắt và chuyển vốn chậm, thậm chí nếu làm tốt thì bố trí bổ sung thêm vốn cho Ban điều hành dự án.

PV: Vì sao 12 dự án cao tốc Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 lại phải đầu tư công?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Toàn bộ 12 dự án cao tốc này phải đầu tư công vì cần phục hồi kinh tế, tăng cường kết cấu hạ tầng nên kinh phí đầu tư phải đảm bảo tiến độ. Các dự án cao tốc nếu đầu tư bằng PPP rất bấp bênh thu hút vốn tín dụng và sẽ thất bại. Do đó, chuyển các dự án cao tốc Bắc-Nam trong giai đoạn tới sang đầu tư công là hoàn thành cao tốc vào 2025 có con đường đột phá, kích cầu trong giai đoạn hiện nay để xây dựng góp phần kinh tế.

Bộ trình Chính phủ, Quốc hội thông qua chủ trương ban hành cơ chế cho phép chỉ định thầu, tư vấn giảm được 3-4 tháng, cơ chế này rút ngắn 6-9 tháng tập trung cho công tác xây lắp và phê duyệt bàn giao giải phóng mặt bằng, cố găng đầu năm 2022-2023 khởi công để hoàn thành năm 2025.

PV: Bộ trưởng có thể chia sẻ thách thức với 12 dự án cao tốc Bắc-Nam giai đoạn tới đây là gì?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Các dự án cao tốc Bắc-Nam khó khăn nhất về giải phóng mặt bằng, nguồn vật liệu và năng lực thi công của nhà thầu về xử lý nền đất yếu, chất lượng công trình.

Cụ thể, rút kinh nghiệm thi công dự án cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 2017-2020, những mỏ đất cát khai thác bao nhiêu, dự án nằm trong quy hoạch thì Bộ Giao thông Vận tải làm việc với Hội đồng Nhân dân tỉnh xúc tiến mở mỏ, khai thác ngay. Chính phủ, Bộ GTVT chỉ đạo quyết liệt cho nhà thầu khai thác mỏ đưa vật liệu vào công trường chỉ đóng thuế môi trường chứ không như hiện nay là mua nguồn vật liệu đất với chênh lệch giá cao.

Một thách thức nữa là về năng lực nhà thầu thi công với nhân lực đội ngũ tư vấn giám sát, thiết kế yếu và mỏng. Nếu chỉ định thầu, Bộ sẽ ban hành hồ sơ mời thầu gồm trình độ, năng lực nếu đáp ứng thì đưa vào danh sách để xem xét. Theo tính toán chỉ có khoảng 5-7 đơn vị tư vấn mà chỉ định thầu vẫn chọn được đơn vị tư vấn giỏi để chất lượng tư vấn chỉ định thầu không thua tư vấn đấu thầu nhưng rút ngắn được thời gian và đảm bảo tiến độ

Tuy nhiên, khó khăn là các nhà thầu đang triển khai 627km cao tốc nên nếu triển khai tiếp 729km thì số lượng nhà thầu không còn nhiều, nếu giao thêm thì năng lực nhà thầu sẽ yếu nên cần phải xem xét kỹ càng. Chỉ định thầu sẽ rút ngắn được thời gian thay vì tổ chức đấu thầu mất thêm 3-4 tháng.

PV: Nhiều ý kiến cho rằng, tiến độ hoàn thành các dự án này gấp gáp và thi công trong thời gian ngắn, có thể sẽ ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Quan điểm của Bộ trưởng ra sao về vấn đề này?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Chất lượng cao tốc là hàng đầu đó là bài học xương máu qua dự án cao tốc Đà Nẵng-Quảng Ngãi mà nhiều cán bộ ngành giao thông vướng vào vòng lao lý.

Các dự án cao tốc này được thực hiện đầu tư 3 năm, trong đó khó khăn nhất là xử lý đất yếu. Bộ yêu cầu bàn giao mặt bằng đoạn đó trước để có thời gian gia cố đất yếu 8-10 tháng và được giám sát chặt chẽ từ lựa chọn nguồn vật liệu, thi công, tăng cường công tác giám sát, không được lọt bất cứ khâu nào về chất lượng.

Bộ GTVT không xuề xòa, “nhận lốt” nhà thầu hay đốt cháy giai đoạn. Hiện, không có đơn vị nào của ngành giao thông dám làm ẩu, bởi làm ẩu thì không ngủ được do dự án phải 5-10 năm mới hết trách nhiệm, trừ khi chui xuống đất.

Dù 2025 không hoàn thành thì chịu trách nhiệm trước Quốc hội, Chính phủ nhưng không đánh đổi chất lượng với thời gian. Câu cuối cùng tôi luôn nhắc toàn ngành mỗi dự án luôn có sự giám sát của nhân dân. Chúng ta có thể rút ngắn về thời gian nhưng không thể đánh đổi bằng chất lượng vì sẽ còn hậu kiểm.

PV: Xin cảm ơn Bộ trưởng./.