Khẳng định về vai trò quan trọng của ngành công nghiệp hóa chất, ông Phạm Huy Nam Sơn - Phó Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công thương) cho rằng, nếu không có ngành công nghiệp hóa chất thì chẳng có ngành công nghiệp nào cả.

Hiện ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đang phát triển đa dạng với 10 phân ngành, bao gồm: phân bón, hóa chất, hóa dầu, hóa chất cơ bản, sinh hóa, khí công nghiệp, các sản phẩm cao su, hóa mỹ phẩm, hóa dược, sơn - mực in. Trong đó, ngành phân bón có tổng số doanh nghiệp (DN) lớn nhất với 894 DN, chiếm hơn 48% tổng số DN đang hoạt động trong ngành hóa chất; ngoài ra ngành sơn, mực in có 257 DN, chiếm hơn 14% tổng số DN trong ngành…

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Thêu (Phòng Phát triển Công nghiệp hoá chất, Cục Hóa chất) cho biết, hóa chất nằm trong mọi lĩnh vực của nền kinh tế như: Sơn, hóa chất tẩy rửa, săm lốp cao su, khí công nghiệp… đến các đồ chơi trẻ em, thiết bị điện tử, công nghiệp sản xuất ô tô. Ngành công nghiệp hóa chất chiếm tỷ lệ 2-5% GDP toàn ngành công nghiệp với tốc độ tăng trưởng 10-11%/năm. Lực lượng lao động trong ngành hóa chất có 2,7 triệu người, chiếm 10% lực lượng lao động của toàn ngành công nghiệp... Hóa chất được xác định là một trong những ngành công nghiệp nền tảng, phát triển ngành công nghiệp hóa chất là một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Đánh giá về thực trạng của ngành công nghiệp hóa chất, các chuyên gia cho rằng, tuy có nhiều lợi thế nhưng ngành hóa chất Việt Nam vẫn đang phát triển dưới tiềm năng. Đơn cử như đối với ngành phân bón: tổng nhu cầu phân bón trong nước là 11 triệu tấn, trong đó phân vô cơ chiếm 90%; phân hữu cơ và phân bón khác chiếm 10%. Tuy nhiên, năng lực trong nước hiện tại đáp ứng được 9 triệu tấn, đáp ứng được 80%. Trong đó, phân Ure cung vượt cầu 400.000 tấn, phân DAP đáp ứng được 65% nhu cầu, còn lại phân lân và phân NPK đáp ứng được 100%.

Đối với phân ngành sơn, mực in, sản phẩm sản xuất trong nước đa dạng nhưng chưa sản xuất được dòng sản phẩm sơn cao cấp, các nguyên liệu sản xuất nhựa, bột màu, phụ gia chủ yếu nhập khẩu. Với ngành sản xuất chất tẩy rửa thì trong nước đã đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng nhờ có sự đầu tư của những tập đoàn đa quốc gia với công nghệ hiện đại như Unilever, Kao…

Nhằm thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp hóa chất, năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 726 phê duyệt Chiến lược Phát triển ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040. Trong đó, định hướng một số nội dung như phát triển một số phân ngành trọng điểm, sắp xếp lại cơ sở sản xuất theo hướng tập trung, quy mô. Đồng thời, nâng cao hiệu quả hoạt động DN nhà nước, khyến khích đầu tư tư nhân và đầu tư trực tiếp nước ngoài...

Mục tiêu cụ thể, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng công nghiệp ngành hóa chất đạt bình quân từ 10 - 11%/năm và tỷ trọng ngành công nghiệp hóa chất so với toàn ngành công nghiệp đạt khoảng 4 - 5% vào năm 2030; giai đoạn đến năm 2040, tốc độ tăng trưởng công nghiệp ngành hóa chất đạt bình quân từ 7 - 8%/năm và tỷ trọng ngành công nghiệp hóa chất so với toàn ngành công nghiệp duy trì khoảng 4 - 5%.

Theo các chuyên gia, để đạt được mục tiêu trên, cần phải sớm hình thành các khu công nghiệp hóa chất tập trung và trung tâm logistics; đổi mới thể chế quản lý hoạt động đầu tư trong ngành công nghiệp hóa chất; đổi mới cơ chế chính sách, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính đáp ứng yêu cầu phát triển… Các khu công nghiệp hoá chất tập trung sẽ thu hút các dự án sản xuất hóa chất và các dự án sử dụng hóa chất để sản xuất trong các lĩnh vực công nghiệp khác. Các sản phẩm và chất thải của nhà máy này trở thành nguyên liệu của nhà máy khác trong tổ hợp, như vậy sẽ giảm chi phí và tăng tính cạnh tranh cho các DN, đồng thời nhờ đó hình thành được mô hình kinh tế tuần hoàn, tạo ra chuỗi giá trị gia tăng trong toàn ngành.