Các nhà khoa học của Tổ chức Khí tượng Thế giới cho biết, thế giới sẽ trải qua sự quay trở lại của El Nino cùng với đó là nhiệt độ nóng hơn bình thường tăng dần vào cuối mùa hè này. Cũng theo tổ chức này, khả năng El Nino diễn ra vào cuối tháng 7 là 60% và cuối tháng 9 là 80%. Dù chưa có bức tranh rõ ràng về sự ảnh hưởng của hiện tượng El Nino nhưng trong nhiều ngày qua, thành phố Hồ Chí Minh luôn duy trì ở mức nhiệt 38 đến hơn 40 độ C, còn thành phố Hà Nội đã bắt đầu với những ngày nắng nóng lên tới 40 độ C. Vậy El Nino là gì? Tại sao các nhà khoa học lại lo lắng khi hiện tượng này quay trở lại?

Hiện tượng El Nino là gì?

"El Nino" trong tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là đứa con của Chúa, sở dĩ hiện tượng này có tên như vậy bởi nó thường xảy ra vào dịp Giáng sinh. Hiện tượng El Nino là một thuật ngữ của ngành khí tượng học để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương. Đây là hiện tượng tự nhiên có sức mạnh lớn nhất trên đại dương, có thể tạo ra sự thay đổi về khí hậu toàn cầu. Hiện tượng El Nino thường kéo dài từ 8 - 12 tháng, hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 - 4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.

Nguyên nhân gây ra hiện tượng El Nino 

Người đầu tiên nhận diện hiện tượng El Nino là một nhà khoa học Anh tên là Gibert Walker, khi nghiên cứu biến động của gió mùa, trong quá trình làm việc ông đã tìm được một số loại hình mưa của Nam Mỹ với sự thay đổi của nhiệt độ đại dương vào năm 1920. Tuy nhiên, do điều kiện kỹ thuật lúc bấy giờ chưa phát triển nên mấy chục năm sau phát hiện của ông mới được công nhận.

El Nino là một hiện tượng thiên nhiên và có 2 nguyên nhân gây ra nó là:

Thứ nhất, gió tín phong đông nam suy kém. Sau khi gió tín phong đông nam thối sát gần xích đạo nam bán cầu suy kém, sự nổi lên trên của nước lạnh ở Thái Bình Dương sẽ giảm bớt hoặc ngừng hoạt động, từ đó, hình thành nhiệt nước biển nóng ấm khác thường. Dòng nước biển xích đạo truyền thống và hoàn lưu khí quyển phát sinh khách thường gây ra hiện tượng giáng thủy trái với thông thường ở khu vực sát bờ Thái Bình Dương và các địa phương xung quanh.

Thứ hai, do sự tự quay của Trái đất. Theo nhiều nghiên cứu, hiện tượng El Nino phát sinh có liên quan với sự biến hóa vận tốc tự quay của Trái đất. Sự biến hóa này có ảnh hưởng ngược tới sự biến hóa nhiệt độ mặt biển ở phía đông Thái Bình Dương xích đạo, tức là tốc độ tự quay Trái đất tăng tốc trong khoảng thời gian ngắn, nhiệt độ mặt biển của phía đông Thái Bình Dương xích đạo hạ xuống thấp. Trái lại, lúc tốc độ tự quay Trái đất giảm chậm, nhiệt độ của mặt biển phía đông Thái Bình Dương xích đạo lại tăng lên.

Tại sao El Nino gây ra những đợt nắng nóng kỷ lục ở Việt Nam?

Hiện tượng El Nino đang diễn ra đã ảnh hưởng và tác động đến khí hậu làm biến động thời tiết trên trái đất và Việt Nam cũng không ngoại lệ.

Đối với các quốc gia Tây Thái Bình Dương như: Việt Nam, Philipin, Malaixia, Indonexia, Thái Lan, Lào, Australia, vào thời kì El Nino, thường xảy ra các hiện tượng hạn hán, nắng nóng kéo dài do vùng mưa trong hoàn lưu Walker dịch chuyển sang phía Đông Thái Bình Dương. Việt Nam là quốc gia ven biển, nằm trong khu vực giao tranh của các hệ thống gió mùa và chịu sự tác động mạnh mẽ của sự thay đổi các điều kiện khí quyển, đại dương trong đó có hiện tượng El Nino.

Theo nghiên cứu về tác động của nóng lên toàn cầu với lượng mưa và nhiệt độ trên toàn thế giới kết luận: El Nino làm tăng các đợt ẩm ướt và khô hạn, các đợt nắng nóng kéo dài và mùa đông ấm lên và Việt Nam cũng phải chịu những ảnh hưởng tương tự.

Do đó, nhiệt độ trung bình trong các tháng có El Nino thường cao hơn bình thường ở tất cả các vùng ở Việt Nam. Các đợt El Nino thường gây ra các kỷ lục về nắng nóng, như các năm 1997 – 1998 gây kỷ lục nhiệt độ ở Bắc Trung Bộ lên tới 41.2 độ C; Bắc Bộ là 39.6 độ C, TrungTrung Bộ là 40.1 độ C, Nam Bộ là 39.6 độ C; đợt El Nino các năm 2014 – 2015 kỷ lục nhiệt độ lên tới 41.5 độ C ở Bắc Trung Bộ.

Ngoài ra, El Nino còn làm ảnh hưởng dòng chảy sông ngòi ở Việt Nam.

Trong những năm El Nino, phần lớn các trạm có dòng chảy năm nhỏ hơn trung bình nhiều năm từ 10% trở lên, những năm El Nino mạnh có thể giảm tới 50-60%.

Năm 2023, El Nino sẽ chi phối thời tiết Việt Nam thế nào?

Thế giới từng ghi nhận năm 2016 là năm nóng nhất trong lịch sử loài người, trùng với thời điểm xuất hiện El Nino mạnh. Tuy nhiên, Ông Friederike Otto, giảng viên tại Viện Grantham của Đại học Hoàng gia London (Anh) lại cho rằng: "Nếu El Nino mạnh lên, rất có thể năm 2023 sẽ còn nóng hơn năm 2016 khi xét đến việc thế giới tiếp tục ấm lên do con người vẫn đốt nhiên liệu hóa thạch".

Dự báo của Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam bộ cho thấy, nắng nóng đang diễn ra trên diện rộng khu vực Nam bộ. Nhiệt độ cao nhất ghi nhận được trong ngày 3/5 là 38,7 độ C tại Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai.

Tại Đồng Phú (Bình Phước) nhiệt độ là 37,3 độ C, Thủ Dầu Một (Bình Dương) 37,8 độ C và Tây Ninh 37 độ C.

Phía Tây Bắc Bộ và khu vực từ Thanh Hóa đến Phú Yên 35 - 38 độ C, có nơi trên 39 độ C. Tại Hà Nội nhiệt độ cao nhất 34 - 40 độ C.

Theo chia sẻ của ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng dự báo Khí hậu, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia với Đài truyền hình Việt Nam thì nắng nóng năm nay đến sớm và có xu hướng gay gắt hơn hẳn so với những năm trước. Khoảng tháng 7 đến tháng 9, ENSO sẽ ở trạng thái El Nino nên nắng nóng có khả năng gia tăng từ khoảng tháng 5 đến tháng 8, tập trung nhiều tại khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ. Số ngày nắng nóng năm 2023 có thể xuất hiện nhiều hơn so với năm 2022. Nhiều khả năng còn xuất hiện những giá trị nhiệt độ cao nhất vượt kỷ lục cũ đã từng được quan trắc.

Về thời gian nắng nóng ở miền Bắc tập trung từ tháng 5 đến tháng 8, cao điểm là tháng 6-7; miền Trung là tháng 5-8, cao điểm là tháng 7. Các đợt nắng nóng trung bình kéo dài từ 2-4 ngày, có đợt dài hơn.