Khi “xuất ngoại” bị tắc, ngành chức năng đã đưa ra nhiều giải pháp, tập trung vào thị trường nội địa để tiêu thụ nông sản giúp người dân.

Tuy nhiên, theo nhiều thương lái và chủ vựa trái cây ở miền Tây thì với sản lượng trái cây lớn như hiện nay, “trong nước không thể nào ăn hết được. Và dự báo trong tương lai gần sẽ lại là những cuộc giải cứu”.

Câu chuyện ùn ứ cửa khẩu hay nông sản tắc đầu ra, rớt giá… chẳng có gì mới mẻ mà là chuyện “đến hẹn lại lên”.

Từ nhiều năm qua, hết mặt hàng này đến mặt hàng khác, từ lúa gạo đến con tôm, con cá… vẫn cứ mãi trong vòng lẩn quẩn tắc đầu ra.

Vấn đề bất cập nhất là chúng ta đợi “đụng chuyện” mới nghĩ ra giải pháp mà không chủ động trước. Đó cũng là hệ quả của việc không nắm bắt được quy luật cung cầu và đòi hỏi của thị trường.

Việc kêu gọi giải cứu nông sản là một nỗ lực, một nghĩa cử đáng trân trọng của cộng đồng. Nhưng khi chúng ta tập trung vào trái thanh long hay thịt heo chẳng hạn, vậy còn những mặt hàng khác sẽ ra sao? Chẳng lẽ cứ mãi đi giải cứu và nếu thế thì giải cứu đến bao giờ?

Nhìn tổng thể từ đầu vào đến đầu ra, nông nghiệp nước ta vẫn còn phụ thuộc thị trường Trung Quốc. Phải thừa nhận quốc gia này vẫn là một thị trường lớn, một bạn hàng truyền thống mà nhiều doanh nghiệp chưa thể từ bỏ. Vì thế mà chỉ cần tắc biên, hàng loạt doanh nghiệp, nông dân lại như ngồi trên lửa.

Trong khi đó, với các doanh nghiệp có thị phần xuất khẩu sang Mỹ, châu Âu, Đông Á…, việc ùn tắc cửa khẩu biên giới không ảnh hưởng gì đến họ.

Mỹ đang vươn lên trở thành bạn hàng nhập khẩu lớn nhất của nước ta; còn EU, Đông Á… cũng trở thành bạn hàng quan trọng của các doanh nghiệp chuyển đổi tốt và tận dụng triệt để cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà chúng ta đã ký kết.

So sánh vậy để thấy, khi sản phẩm có chất lượng tốt, rõ ràng nguồn gốc xuất xứ, đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng thì không chỉ xuất sang Trung Quốc, mà chúng ta có thể xuất sang bất kỳ thị trường nào. Điều quan trọng là sản phẩm làm ra có đáp ứng được hay không mà thôi.

Để khai thác tối đa sự gia tăng giá trị nông sản Việt, các doanh nghiệp rất cần sự hỗ trợ của tổ hợp đủ mạnh của các ngành hỗ trợ nhằm chủ động ứng phó các vấn đề phát sinh. Cần đẩy nhanh hơn tốc độ số hóa các ngành kinh tế và ngành thương mại.

Ngay bây giờ, ngành chức năng cần có sự sắp xếp lại và chủ động, vận hành theo cơ chế thị trường với “quy luật ngàn đời” là mối quan hệ cung cầu, quy luật giá trị. Sự can thiệp của nhà nước là cần thiết nhưng không phải can thiệp hành chính, hoặc bằng những giải pháp “tình cảm” như giải cứu.

Về lâu dài phải điều tiết từ chính sách, từ quy hoạch, cơ chế cho việc vận hành. Nói cách khác, phải có các giải pháp căn cơ, lâu dài. Trong đó phải sự phối hợp của nhiều ngành, nhiều cấp để làm sao từ khâu sản xuất, chế biến, vận tải, chuỗi cung ứng, lưu thông hàng hóa cho đến quản lý xuất nhập khẩu vận hành thông suốt.

Còn nếu không, câu chuyện “giải cứu” sẽ vẫn là điệp khúc mối khi thị trường có biến động. Và chẳng biết đến bao giờ vòng luẩn quẩn “được mùa rớt giá” mới chấm dứt.

TS Trần Hữu Hiệp