Sau vụ UAV tấn công của Mỹ ám sát Tướng Soleimani hồi năm 2020, Iran đã oanh tạc tên lửa nhằm vào các căn cứ của Washington trong khu vực. Nhưng lần này, dù trả đũa cho cái chết của những chỉ huy ít danh tiếng hơn, Tehran lại tung đòn ở quy mô lớn hơn.
Theo tờ Foreign Policy, cuộc tấn công mới nhất của Iran chống lại Israel đang làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến tranh khu vực sẽ nhấn chìm Trung Đông. Tối 13/4 (theo giờ địa phương), Iran tung hàng trăm máy bay không người lái và nhiều tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo, nhằm hướng lãnh thổ Israel. Nước này cũng bắt giữ một tàu container liên quan đến Israel ở eo biển Hormuz. Tehran coi cuộc tấn công là đòn trả đũa vụ không kích ám sát một số chỉ huy cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), trong đó có tướng Mohammad Reza Zahedi, ở Damascus, Syria hôm 1/4 mà họ cáo buộc Israel đã tiến hành.
Cuộc tấn công của Iran vào Israel được cho là sử dụng hơn 300 máy bay không người lái, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo. Con số này rõ ràng là nhiều hơn so với 15 tên lửa đạn đạo mà Iran đã bắn vào Căn cứ Không quân Ayn al-Asad và Sân bay Quốc tế Erbil ở Iraq để trả thù việc Mỹ giết chết Tướng Qassem Suleimani, Tư lệnh Lực lượng Quds tinh nhuệ của IRGC, vào tháng 1/2020. Sự khác biệt đó đã nói lên một số điểm đáng xem xét.
Trước hết, sự trả thù cho cái chết của Tướng Suleimani không gì khác ngoài khôi phục danh dự cho Iran. Việc chính quyền Mỹ khi đó ra lệnh giết hại một nhân vật quan trọng và nổi tiếng như ông Suleimani đòi hỏi Iran phải có phản ứng nào đó, nhưng Tehran vẫn tỏ ra thận trọng để tránh một cuộc chiến leo thang với Mỹ.
Trong khi đó, những người thiệt mạng trong cuộc tấn công của Israel vào khu phức hợp đại sứ quán Iran ở Damascus hôm 1/4 không nổi tiếng hay quyền lực bằng Tướng Suleimani, nhưng đòn trả thù của Tehran lại lớn hơn và tinh vi hơn. Sự khác biệt cho thấy phản ứng này không chỉ liên quan đến danh dự: đó còn là về một số yếu tố răn đe.
Iran nhận thức rõ về quy mô và khả năng phòng không của Israel. Quy mô của cuộc tấn công gần như chắc chắn được thiết kế để cho phép ít nhất một số loại đạn tấn công xuyên thủng các tuyến phòng thủ đó và gây ra thiệt hại ở một mức độ nào đó. Việc họ không thể làm được điều đó chắc chắn là một sự thất vọng đối với Tehran, nhưng người Iran có lẽ vẫn có thể tự an ủi rằng cuộc tấn công đã khiến người dân Israel sợ hãi và đáng báo động đối với chính phủ của họ. Iran có lẽ hy vọng rằng điều đó đủ khó chịu để khiến các nhà lãnh đạo Israel phải dừng lại trong lần tới khi họ xem xét một hành động tương tự như cuộc tấn công vào đại sứ quán ở Damascus.
Đầu tiên, Iran có thể đã phóng nhiều tên lửa hơn đáng kể - không phải với số lượng lớn hơn nhưng có lẽ ít nhất là gấp đôi những gì họ đã làm mà không làm cạn kho dự trữ tài sản tầm xa của mình. Thứ hai, báo cáo ban đầu chỉ ra rằng cuộc tấn công được cho là chỉ tập trung vào một hoặc một số mục tiêu quân sự, bao gồm cả căn cứ không quân của Israel ở ngoại ô Beersheba, cho thấy mức độ thận trọng quan trọng từ phía Iran. Tên lửa có thể được phóng tới Tel Aviv hoặc Haifa, nơi mà bất kỳ tác động nào cũng có nhiều khả năng khiến dân thường Israel thiệt mạng.
Điều thứ ba, Hezbollah không tham gia. Hezbollah được xem là át chủ bài trong lực lượng thân Iran. Với hơn 150.000 rocket và tên lửa, nhóm phiến quân Liban (Lebanon) có thể áp đảo hệ thống phòng không của Israel. Nhưng một cuộc tấn công quy mô lớn của Hezbollah có thể gây ra một cuộc chiến tranh tổng lực với Israel, điều mà Hezbollah đang cố gắng tránh. Tehran sẽ chỉ sử dụng con bài Hezbollah nếu những gì họ làm là cực kỳ quan trọng.
Tất cả những điều này củng cố đánh giá chiến lược rằng Iran không muốn leo thang với Israel và trên thực tế đang nỗ lực hết sức để tránh leo thang. Mặc dù Israel đã tấn công mạnh vào đồng minh Hamas của Iran nhưng cuộc chiến ở Gaza cho đến nay vẫn diễn ra mà không có phản ứng từ Tehran. Israel đã bị tổn thương nặng nề trong cuộc tấn công của Hamas vào ngày 7/10/2023, các kế hoạch bình thường hóa Israel-Saudi Arabia đã bị đình trệ, và phần lớn Trung Đông cũng như thế giới rộng lớn hơn đang đổ lỗi cho Israel, Mỹ về tất cả những điều đó. Không có lý do gì để giới lãnh đạo Iran gây nguy hiểm tới tất cả những điều đó bằng cách cho Israel (hoặc Mỹ) một lý do biện minh để gây thiệt hại lớn cho Tehran.
Hơn nữa, chính quyền Iran đang phải đối mặt với những thách thức kinh tế đáng kể, cộng với các cuộc biểu tình lan rộng và bạo lực từ người thiểu số Balochi. Ngoài ra, quân đội của Iran được đánh giá là yếu thế hơn và có nguy cơ sẽ thua cuộc nếu xảy ra một cuộc đối đầu toàn diện với quân đội Israel, chưa nói đến việc Mỹ sẽ hỗ trợ - điều gần như chắc chắn xảy ra. Một cuộc chiến tranh khu vực mà Iran có thể thua cuộc là một đề xuất đầy rủi ro đối với một đất nước vốn đang ở trong tình thế khó khăn.
Tuy nhiên, Iran đã vượt qua một giới hạn, mặc dù nước này có thể không thừa nhận. Iran chưa bao giờ tấn công Israel trực tiếp từ lãnh thổ của mình trước ngày 13/4. Israel cũng chưa bao giờ công khai tấn công vào lãnh thổ Iran - tất cả các cuộc tấn công của nước này vào Iran đều là các cuộc tấn công quân sự nhằm vào người Iran ở Syria, Liban và các nơi khác, hoặc các cuộc tấn công bí mật vào lãnh thổ Iran mà Israel không thừa nhận trong cái gọi là “cuộc chiến bóng tối”. Còn đây là một cuộc tấn công quân sự được thừa nhận, thực sự được tuyên truyền mạnh mẽ, nhằm vào Israel từ Iran. Nó có thể mở ra cánh cửa cho Israel làm điều tương tự, thậm chí có thể gây thiệt hại cho Iran nhiều hơn Tehran có thể gây ra cho Tel Aviv.
