Trước khi quân đội Sudan và các chiến binh bán quân sự chĩa súng vào nhau hồi tháng Tư năm ngoái, ông Ahmed từng bán một trong những mặt hàng xuất khẩu chính của Sudan: kẹo cao su arabic, một thành phần quan trọng cho ngành công nghiệp toàn cầu. Giờ đây, mọi thứ đang vượt khỏi tầm kiểm soát, khi khắp nơi là sự sợ hãi bao trùm trong khi tiếng súng vang lên từng ngày.

Thêm một nạn nhân của chiến tranh

Ahmed một doanh nhân trước đây cho biết, bây giờ anh ấy đã phá sản và câu chuyện của anh ấy có thể miêu tả toàn bộ sự sụp đổ kinh tế rộng lớn hơn ở Sudan trong 10 tháng chiến tranh. Kể từ khi trận chiến giữa hai vị tướng đối địch bắt đầu vào ngày 15/4/2023, Ahmed đã nằm trong tay các chiến binh.

Ahmed nói: “Khi chiến tranh bắt đầu, tôi có một kho kẹo cao su arabic trong một nhà kho phía Nam Khartoum để xuất khẩu”.

Đường phố Gedaref ở phía Đông Sudan. (Ảnh: AFP)

"Để đưa nó ra ngoài, tôi đã phải trả một số tiền rất lớn cho Lực lượng hỗ trợ nhanh" (lực lượng bán quân sự do Mohamed Hamdan Daglo chỉ huy đang có chiến tranh với Lực lượng vũ trang Sudan do Abdel Fattah al-Burhan chỉ huy).

Ahmed nói: “Tôi đã phải trả tiền nhiều lần tại các khu vực do họ kiểm soát trước khi hàng hóa của tôi đến được các khu vực do chính phủ kiểm soát”.

Nhưng chính phủ - trung thành với quân đội - "sau đó yêu cầu tôi nộp thuế" đối với sản phẩm này, một chất nhũ hóa được sử dụng trong mọi thứ, từ nước ngọt đến kẹo cao su. Ahmed nói, khi những chiếc xe tải cuối cùng đã đến Cảng Sudan để xuất khẩu qua Biển Đỏ, “chính quyền lại yêu cầu các loại thuế mới và tôi phải trả phí lưu kho gấp sáu lần so với trước chiến tranh”.

Kẹo cao su arabic của anh cũng giống như nhiều sản phẩm khác của Sudan đến nay vẫn không được đưa lên tàu đi xuất khẩu. Theo chính quyền cảng Sudan, thương mại quốc tế đã giảm 23% trong năm ngoái.

Cần hàng thập kỷ để phục hồi

Bộ Tài chính, vốn không đặt ngân sách quốc gia cho năm 2023 hoặc 2024 và đã bỏ qua các báo cáo hàng quý, gần đây đã tăng tỷ giá hối đoái đối với hàng xuất nhập khẩu từ 650 bảng Sudan lên 950. Nhưng con số đó vẫn thấp hơn nhiều so với giá trị thực của đồng tiền.

Với việc hầu hết các ngân hàng ngừng hoạt động, tỷ giá hối đoái duy nhất quan trọng đối với người dân Sudan bình thường là trên thị trường chợ đen, nơi một đô la hiện có giá khoảng 1.200 bảng Sudan. Cựu Giám đốc Phòng Thương mại Sudan al-Sadiq Jalal nói: “Đó là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Sudan đang bị tàn phá”.

Tệ hơn nữa, tình trạng mất liên lạc kể từ đầu tháng 2 đã cản trở các giao dịch trực tuyến - điều mà người Sudan vẫn dựa vào để tồn tại trước đó. Chiến tranh đã khiến các ngành công nghiệp phải ngừng sản xuất. Các doanh nghiệp và kho thực phẩm bị cướp phá.

Ngân hàng Thế giới vào tháng 9/2023 cho biết "sự phá hủy trên diện rộng các nền tảng kinh tế của Sudan đã khiến sự phát triển của đất nước bị chậm lại vài thập kỷ". Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự đoán rằng ngay cả sau khi giao tranh kết thúc, “nhiều năm tái thiết” vẫn đang chờ đợi quốc gia Đông Bắc Phi này.

Sudan đã phải chịu đựng một nền kinh tế tê liệt trong nhiều thập kỷ và đã là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới trước chiến tranh. Dưới chế độ của nhà độc tài Omar al-Bashir, các biện pháp trừng phạt quốc tế đã kìm hãm sự phát triển, tham nhũng lan tràn và Nam Sudan bị chia cắt vào năm 2011 với phần lớn sản lượng dầu của cả nước.

Việc quân đội lật đổ Bashir vào năm 2019 sau các cuộc biểu tình rầm rộ đã dẫn đến một quá trình chuyển đổi mong manh sang cai trị dân sự kèm theo các dấu hiệu đổi mới kinh tế và sự chấp nhận của quốc tế. Cuộc đảo chính năm 2021 của Burhan và Daglo, trước khi họ quay lưng lại với nhau, đã bắt đầu một cuộc sụp đổ kinh tế mới khi Ngân hàng Thế giới và Mỹ đình chỉ viện trợ quốc tế quan trọng cho quốc gia này.

Theo Liên hợp quốc, hơn 6 triệu trong số 48 triệu người dân Sudan đã phải di tản vì chiến tranh và hơn một nửa dân số cần viện trợ nhân đạo để tồn tại. Theo các chuyên gia của Liên hợp quốc, hàng nghìn người đã thiệt mạng, trong đó có từ 10.000 đến 15.000 người tại một thành phố ở khu vực phía Tây Darfur. Các cơ quan viện trợ từ lâu đã cảnh báo về nạn đói sắp xảy ra và Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc (WFP) “đã nhận được báo cáo về những người chết vì đói”, Giám đốc WFP tại Sudan Eddie Rowe cho biết vào đầu tháng 2. Nhà kinh tế Haitham Fathy nói với truyền thông rằng nhà nước Sudan “hoàn toàn vắng bóng” trong mọi lĩnh vực. Đứng đầu trong số đó là nông nghiệp, ngành có thể giúp ngăn chặn nạn đói.

Theo Ngân hàng Thế giới và Quỹ Phát triển Nông nghiệp Quốc tế cho biết, trước chiến tranh, nông nghiệp đã tạo ra 35-40% tổng sản phẩm quốc nội của Sudan và sử dụng 70-80% lực lượng lao động ở khu vực nông thôn, nhưng chiến tranh đã khiến hơn 60% đất nông nghiệp của quốc gia không còn hoạt động.

Tại bang trồng lúa mì al-Jazira, nơi các chiến binh Lực lượng hỗ trợ nhanh tiếp quản những vùng đất nông nghiệp phía Nam Khartoum, nông dân không thể chăm sóc cây trồng của họ. Họ chứng kiến ​​sinh kế của mình ngày càng khô héo. Từ cánh đồng lúa mì đến kho kẹo cao su Ả Rập của Ahmed, câu chuyện đều giống nhau. Tiền tiết kiệm tiêu hết, cổ phiếu mất giá và tương lai ảm đạm, Ahmed cũng giống như phần lớn tầng lớp doanh nhân ở Sudan đã đóng cửa những cửa hàng của mình.