Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ 5 sẽ họp trực tiếp tại Vienna, Áo từ ngày 6-9/9/2021. Đây là cơ chế hoạt động mới, đặc biệt của Liên minh Nghị viện thế giới (IPU). Thông qua gặp gỡ Thượng đỉnh Nghị viện, các nhà lập pháp toàn thế giới sẽ góp tiếng nói chung cùng Liên Hợp Quốc xử lý những vấn đề toàn cầu.
Tham dự hội nghị lần này dự kiến có khoảng 114 Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch Hạ viện và Chủ tịch Thượng viện, 30 Phó Chủ tịch Quốc hội đến từ 104 Nghị viện thành viên IPU, 7 thành viên liên kết và 10 quan sát viên. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ sẽ dẫn đầu đoàn Đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam tham dự Hội nghị.
Hội nghị thượng đỉnh các Chủ tịch Quốc hội thế giới được tổ chức định kỳ 5 năm một lần, với sự hợp tác chặt chẽ của Liên Hợp Quốc. Cơ cấu Hội nghị thường bao gồm phiên thảo luận toàn thể, các cuộc thảo luận nhóm, trao đổi bàn tròn và trình bày các báo cáo quan trọng. 5 Hội nghị đã diễn ra, bao gồm:
Hội nghị Các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ nhất, tổ chức năm 2000 tại New York, Hoa Kỳ. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại, sau 111 năm hình thành và phát triển, IPU tổ chức sự kiện trọng đại với quy mô chưa từng có và ra tuyên bố lịch sử về “Tầm nhìn Nghị viện về hợp tác quốc tế trước thềm thiên niên kỷ thứ ba”. Tuyên bố nhấn mạnh vị trí, vai trò hết sức quan trọng của IPU trong đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa thế giới, đồng thời đánh dấu bước phát triển mới trong quan hệ hợp tác giữa IPU và Liên Hợp Quốc, tạo sự gắn bó hơn nữa giữa Liên Hợp Quốc với các Cơ quan đại diện cho nhân dân các dân tộc trên toàn thế giới.
Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ hai họp tại Trụ sở Liên Hợp Quốc, New York Hoa Kỳ, vào năm 2005, với sự tham gia của 150 quan chức đứng đầu Cơ quan Lập pháp các nước. Với chủ đề chung "Nghị viện và hợp tác đa phương: đáp ứng những thách thức của thế kỷ 21”. Hội nghị nhấn mạnh: cùng với Chính phủ, các Nghị viện quốc gia cần thể hiện mạnh mẽ hơn vai trò lãnh đạo và ý chí chính trị để góp phần giải quyết những vấn đề cơ bản của thời đại, trong đó có xóa đói giảm nghèo, bảo đảm phát triển bền vững nhằm thúc đẩy chính phủ nước mình thực hiện tốt những cam kết đối với các Mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ.
Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới những nhiệm kỳ sau đó, được tổ chức vào các năm 2010, 2015, 2020, với những chủ đề thiết thực manh tính thời sự trên toàn cầu.
Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ 5, diễn ra trong 2 ngày (từ 6-7/9) với chủ đề chung là “Sự lãnh đạo của Nghị viện vì chủ nghĩa đa phương hiệu quả hơn, mang lại hòa bình và phát triển bền vững cho người dân và trái đất”. Các Chủ tịch Nghị viện sẽ tập trung xem xét, thảo luận về các vấn đề nóng, cần được ưu tiên giải quyết, như: ứng phó toàn cầu với đại dịch COVID-19 và phục hồi sau đại dịch, tình trạng khẩn cấp về khí hậu, chống lại thông tin sai lệch, sự tham gia của giới trẻ vào chính trị và bình đẳng giới…
Hội nghị lần này có ý nghĩa đặc biệt đối với sự phát triển của ngoại giao nghị viện, củng cố vai trò của IPU, làm sống động, nâng tầm ngoại giao đa phương sau một thời gian dài gặp khó khăn vì đại dịch Covid-19 cũng như xu hướng trỗi dậy của chủ nghĩa đơn phương trong quan hệ quốc tế.
Quốc hội Việt Nam: Thành viên tích cực của Liên minh Nghị viện thế giới
Là thành viên tích cực của Liên minh Nghị viện thế giới, Quốc hội Việt Nam thường xuyên cử Đoàn cấp cao do Chủ tịch Quốc hội hoặc Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội tham dự các kỳ Hội nghị kể từ năm 2000 tới nay.
Năm 2000, Đoàn Đại biểu Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Quốc hội Nông Đức Mạnh dẫn đầu tham dự Hội nghị tổ chức tại New York, Hoa Kỳ. Sự tham gia của Chủ tịch Quốc hội tiếp tục thể hiện chủ trương, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta, cũng như góp phần tăng cường sự tham gia của Việt Nam trong các vấn đề quốc tế và khu vực, vì hòa bình, hợp tác và phát triển.
Năm 2005, Đoàn đại biểu Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An dẫn đầu đã tham dự Hội nghị lần thứ 2 tại New York, Hoa Kỳ. Các đại biểu đã bày tỏ quan điểm của mình về các vấn đề toàn cầu và đánh giá lại một cách toàn diện sự đóng góp của Nghị viện các nước sau 5 năm thực hiện Tuyên bố của Hội nghị thứ nhất. Đoàn Việt Nam đã cùng các đại biểu quốc tế trao đổi những biện pháp nhằm tăng cường hơn nữa sự ủng hộ của Nghị viện đối với Liên Hợp Quốc và các hoạt động quốc tế, từ đó nâng cao vai trò của các cơ quan lập pháp nhằm thúc đẩy dân chủ trong quan hệ quốc tế. Tại Hội nghị, Chủ tịch Nguyễn Văn An đã phát biểu về quan hệ đối tác nghị viện toàn cầu vì các mục tiêu phát triển bền vững.
Năm 2010, Đoàn Đại biểu Quốc hội Việt Nam do Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng dẫn đầu đã tham dự Hội nghị lần thứ ba tổ chức tại Geneva, Thụy Sỹ, cùng thảo luận, đánh giá về tình hình thực hiện MDGs; về xây dựng chuẩn mực nghị viện toàn cầu, “Hướng tới 2015: cam kết thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ và tăng cường sự tin tưởng giữa Nghị viện và nhân dân ”.
Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Vũ Hải Hà cho rằng, Quốc hội Việt Nam đã tham gia, đóng góp tích cực, đặc biệt với việc xây dựng chương trình phát triển bền vững. Đại hội đồng IPU lần thứ 132 tổ chức tại Hà Nội, các nghị viện đã bàn bạc và thống nhất ra tuyên bố Hà Nội vì sự phát triển bền vững, biến lời nói thành hành động.
Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Vũ Hải Hà nhấn mạnh, thông điệp tuyên bố này đã được chuyển tải tại hội nghị của những người đứng đầu Nhà nước và Chính phủ của Liên Hợp Quốc được tổ chức vào tháng 9 cùng với thời gian đó và là đóng góp rất quan trọng để Liên Hợp Quốc xây dựng và ban hành chương trình phát triển bền vững. Tiếp sau đó, Quốc hội Việt Nam rất tích cực, phối hợp với IPU, Liên hợp quốc tổ chức nhiều hội nghị trong khu vực cũng như quốc tế để triển khai. Ví dụ như, Hội nghị khu vực châu Á Thái Bình Dương về biến đổi khí hậu và cấp mục tiêu phát triển bền vững, chúng ta cùng phối hợp với Liên Hợp Quốc, IPU công bố bộ công cụ tự đánh giá về các nghị viện việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.
Năm 2015, Đoàn Đại biểu Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng dẫn đầu, đã cùng thảo luận nhiều vấn đề quan trọng, góp phần ra tuyên bố của Hội nghị đề cập tới điều kiện tiên quyết bảo đảm cho dân chủ và phát triển bền vững là hòa bình và an ninh, lên án khủng bố, bạo lực, tội phạm xuyên quốc gia, kêu gọi nỗ lực giải quyết xung đột thông qua đối thoại và thương lượng chính trị, phù hợp luật pháp quốc tế.
Năm 2020, Đoàn Đại biểu Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân dẫn đầu đã tham dự phiên họp trực tuyến của Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ 5. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã phát biểu về chủ đề chung của Hội nghị, đóng góp quan trọng vào Tuyên bố chung được Hội nghị thông qua kêu gọi giải pháp đối với các vấn đề toàn cầu, tăng cường chủ nghĩa đa phương và đoàn kết quốc tế, bày tỏ tin tưởng vào vai trò của Liên Hợp Quốc. Tuyên bố cũng nêu cao vai trò của giới trẻ trong nghị viện, vấn đề đổi mới công nghệ thông tin phục vụ hoạt động nghị trường trong bối cảnh đại dịch.
Năm 2021, Đoàn Đại biểu Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ dẫn đầu sẽ tham dự phiên họp trực tiếp của Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ 5. Chủ tịch Quốc hội sẽ tham gia các phiên thảo luận toàn thể và thảo luận chuyên đề về những nội dung quan trọng bao gồm phát triển bền vững, tăng cường vai trò của chủ nghĩa đa phương trong hợp tác chống COVID-19 và phục hồi sau đại dịch, chuyển đổi nền kinh tế, chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Sau sự kiện đa phương này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ sẽ có các hoạt động song phương tại Áo, thăm và làm việc với Nghị viện châu Âu, Vương quốc Bỉ và thăm chính thức Phần Lan.
Đặc biệt, đây là chuyến thăm đầu tiên của một trong các lãnh đạo cấp cao nhất của Đảng, Nhà nước ta sang Châu Âu sau 2 năm gián đoạn vì đại dịch Covid-19, sẽ là dấu ấn mở đầu, “làm sống động trở lại” các hoạt động ngoại giao trực tiếp của Quốc hội Việt Nam, tiếp nối và phát huy mạnh mẽ vai trò chủ động, trách nhiệm, hành động tích cực, đóng góp thiết thực, hiệu quả của Quốc hội nước ta tại các cơ chế hợp tác nghị viện đa phương và song phương./.
