Luật hiện hành bộc lộ nhiều “khoảng trống”, cần sớm sửa đổi

Luật thuế TNDN hiện hành được Quốc hội khóa XII tại kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 3/6/2008, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2009 (thay thế cho Luật thuế TNDN năm 2003). Qua hơn 15 năm thực hiện, Luật thuế TNDN đã đi vào cuộc sống, tác động tích cực đến nhiều mặt kinh tế - xã hội của đất nước và đạt được các kết quả quan trọng.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý, Giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) Trương Bá Tuấn khẳng định, Luật thuế TNDN đã thực hiện xóa bỏ triệt để sự đối xử phân biệt về chính sách thuế giữa các thành phần kinh tế, loại hình DN; thực hiện giảm nghĩa vụ thuế cho DN thông qua việc điều chỉnh giảm mức thuế suất thuế TNDN phổ thông. Cùng với đó, Luật đã điều tiết được hầu hết các khoản thu nhập từ hoạt động sản xuất kinh doanh, mở rộng cơ sở thuế phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế.

Tuy nhiên, ông Trương Bá Tuấn cho biết, theo sự phát triển kinh tế - xã hội, Luật Thuế TNDN đã bộc lộc một số hạn chế như chưa đáp ứng được các yêu cầu từ thực tiễn và các yêu cầu phát triển mới của nền kinh tế, cũng như đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật…

Luật Thuế TNDN hiện tại cũng đang bộc lộ một số “khoảng trống” pháp lý trong điều chỉnh các vấn đề thuế mới phát sinh, như việc tham gia Diễn đàn chống xói mòn nguồn thu và chuyển lợi nhuận (BEPS) và tham gia sáng kiến thuế tối thiểu toàn cầu. Trong khi Việt Nam đã trở thành thành viên của BEPS và đã cam kết thực hiện tối thiểu 4 hành động trong khuôn khổ diễn đàn này.

Vì vậy, cần thiết phải ban hành Luật thuế TNDN (sửa đổi) nhằm hoàn thiện các quy định về chính sách thuế TNDN để thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về cải cách hệ thống chính sách thuế nói chung, chính sách thuế TNDN nói riêng; đảm bảo tính minh bạch, dễ hiểu, dễ thực hiện, tính thống nhất, đồng bộ của pháp luật về thuế TNDN với quy định của pháp luật có liên quan; thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; khuyến khích, thu hút đầu tư vào các ngành, lĩnh vực và địa bàn ưu tiên.

Mới đây, Bộ Tài chính cũng ban hành Dự thảo Luật thuế TNDN (sửa đổi). Theo Dự thảo, nhóm nội dung sửa đổi bổ sung của dự án Luật thuế TNDN tập trung vào các quy định, bao gồm: quy định liên quan đến người nộp thuế và thu nhập chịu thuế; quy định về các khoản thu nhập được miễn thuế, được trừ và không được trừ khi tính thuế; quy định về phương pháp tính thuế và các quy định điều chỉnh thuế suất đối với một số nhóm hàng hóa, dịch vụ phù hợp với yêu cầu, bối cảnh mới.

Về mức thuế suất, dự thảo Luật thuế TNDN (sửa đổi) bổ sung quy định về mức thuế suất đối với nhóm DN quy mô nhỏ và siêu nhỏ. Thống nhất áp dụng mức thuế suất 15%/năm đối với các DN có tổng doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm; 17%/năm đối với các DN có doanh thu từ 3 tỷ đồng dưới 50 tỷ đồng. 

Đảm bảo đơn giản, dễ hiểu, công bằng

Bên cạnh những điểm tích cực, được ghi nhận, đánh giá cao, không ít nội dung tại Dự thảo Luật (sửa đổi) còn khiến cộng đồng DN quan ngại về những rủi ro chính sách, gây khó khi áp dụng vào thực tiễn, chẳng hạn như về các khoản chi không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN, Dự thảo Luật bổ sung: “Khoản chi không đáp ứng điều kiện chi, nội dung chi theo quy định của pháp luật chuyên ngành”. Hay như việc, Dự thảo quy định DN nước ngoài có thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam phải nộp thuế TNDN theo tỷ lệ phần trăm doanh thu đối với doanh thu từ chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng tài sản.

Góp ý dự thảo Luật thuế TNDN (sửa đổi), đại diện Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, thực tế có trường hợp DN bỏ chi phí chuẩn bị đầu tư hoặc đã bỏ tiền đầu tư dự án kinh doanh, song lý do khách quan, dự án gặp rủi ro và DN không có doanh thu từ dự án đó. Trong những trường hợp như vậy, cơ quan thuế thường căn cứ vào quy định “khoản chi không tương ứng với doanh thu tính thuế” để loại bỏ chi phí chuẩn bị đầu tư, chi phí đã đầu tư của dự án gặp rủi ro.

Điều này là bất hợp lý và ảnh hưởng tiêu cực đến động lực đầu tư của DN. Nếu không cho phép tính chi phí được trừ trong trường hợp này, DN sẽ ngần ngạu khi mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, triển khai đầu tư các dự án mới có rủi ro cao, dự án đầu tư mạo hiểm, hô hình kinh doanh mới hoặc các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, theo đại diện VCCI, quy định khoản chi không phù hợp với quy định của pháp luật chuyên ngành có thể hiểu rất rộng dễ dẫn đến loại trừ nhiều khoàn chi hợp lý của DN khi tính thuế thu nhập chịu thuế, vì vậy cần được làm rõ.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) nêu quan điểm, để phù hợp với thời cuộc, việc sửa đổi Luật thuế TNDN là cần thiết. Tuy nhiên, các sắc thuế phải đơn giản, rõ ràng, dễ hiểu, đảm bảo công bằng đối với mọi đối tượng, không làm hệ thống thuế phức tạp thêm bằng các ưu đãi chắp vá đối với một vài đối tượng nộp thuế. Việc phân tích ra nhiều loại thuế suất trong cùng 1 sắc thuế khiến chính sắc thuế rắc rối, khó thực hiện, dễ xảy ra tình trạng thông đồng, trốn tránh, tham nhũng do áp dụng sai ưu đãi về thuế suất.

Về các đối tượng nộp thuế đóng góp vào ngân sách Nhà nước  tương ứng với khả năng của họ và tương ứng với mức độ họ thụ hưởng sự bảo vệ của Nhà nước. Bên cạnh đó, thời gian nộp thuế, phương thức nộp thuế, số thuế phải nộp nên rõ ràng và ngay thẳng đối với người nộp thuế và đối với từng người khác. Ngoài ra, từng loại thuế nên được đánh theo thời gian hoặc theo phương thức thuận tiện nhất cho người nộp thuế…