Tại Grand Forks - một thành phố khoảng 58.000 dân tại bang North Dakota, Mỹ, người dân và giới chức thành phố đang bất đồng vì dự án nhà máy chế biến ngô trị giá 700 triệu USD do một công ty Trung Quốc đầu tư.

Ở một bên chiến tuyến, một số người dân bày tỏ lo ngại rằng cơ sở này, vốn đã được hội đồng thành phố chấp thuận, sẽ mang tới nguy cơ “hoạt động gián điệp” trong cộng đồng.

Ở bên còn lại, giới chức thành phố bác bỏ mọi mối lo ngại liên quan đến sự xâm nhập của nước ngoài. Họ đề cập đến các lợi ích của “thỏa thuận đầu tư lớn nhất mà thành phố từng có”.

Trong khi đó, các cơ quan và giới lập pháp liên bang Mỹ cũng đang dần quan tâm hơn tới dự án và muốn giám sát kế hoạch đầu tư này chặt chẽ hơn, theo South China Morning Post.

Câu hỏi về vị trí

Nhà máy chế biến ngô tại Grand Forks được đầu tư bởi Fufeng USA - công ty con của tập đoàn Fufeng có trụ sở tại Trung Quốc. Dự án này được kỳ vọng sẽ mang tới 700 việc làm cho người dân địa phương, cũng như khoảng một triệu USD tiền thuế cho chính quyền.

Tuy nhiên, những người phản đối chỉ ra địa điểm dự kiến đặt nhà máy chỉ cách căn cứ không quân Grand Forks của quân đội Mỹ vỏn vẹn 19 km. Đây là cơ sở quân sự có ý nghĩa chiến lược với tiềm lực quốc phòng của Mỹ, là nơi đóng quân của nhiều đơn vị tình báo, trinh sát hàng đầu.

Địa điểm công ty Trung Quốc định xây nhà máy chế biến ngô gần Căn cứ Không quân Grand Forks của Mỹ, khiến một số cư dân địa phương lo ngại. Ảnh: Quân đội Mỹ.

Trong một cuộc họp của hội đồng thành phố hồi cuối mùa xuân, bốn tháng sau khi Fufeng USA mua lại một lô đất khoảng 150 ha với giá khoảng 11.000 USD/ha để xây nhà máy, người dân thành phố đã tập hợp để phản đối.

“Các ngài điên rồi”, một cư dân hét lên với Thị trưởng Brandon Bochenski và các quan chức trong hội đồng thành phố, theo đoạn video được ghi nhận tại hiện trường. “Các ngài đang nói dối”, một người khác cáo buộc.

Kể từ đó, người dân trong và xung quanh Grand Forks đã tham dự các cuộc họp hàng tuần của hội đồng thành phố để bày tỏ sự tức giận vì bị che giấu thông tin.

Bà Elizabeth Barber, một nhà nghiên cứu y khoa, bày tỏ lo ngại rằng hội đồng thành phố đã “mang Trung Quốc tới Grand Forks”. Bà cho rằng Trung Quốc có động cơ “bất chính” trong mọi vấn đề liên quan đến Mỹ.

Ông Ross Kennedy, một chuyên gia về chuỗi cung ứng, cho rằng việc Fufeng USA đặt cơ sở sản xuất tại Grand Forks không có nhiều ý nghĩa khi thành phố này thiếu nguồn cung nước, khí tự nhiên, cũng như không phải địa điểm ngô được khai thác nhiều nhất trong khu vực.

“Có thể nó sẽ thuận lợi hơn cho mục đích địa chính trị, quân sự và gián điệp khi là một nhà máy chế biến ngô lớn nằm gần Grand Forks”, ông Kenedy nói.

Trong khi đó, Fufeng khẳng định họ chọn Grand Forks sau khi nghiên cứu kỹ các yếu tố như nguồn cung ngô, khí tự nhiên, nước, đất đai, tình trạng giao thông và lực lượng lao động.

Ông Frayne Olson, một nhà kinh tế tại Đại học bang North Dakota, Mỹ, cũng cho rằng Grand Forks sở hữu lợi thế về hậu cần và có ít đối thủ cạnh tranh hơn.

Một tuyến đường gần khu vực dự kiến xây nhà máy. Ảnh: New York Times.

Trong một email gửi đến South China Morning Post, ông Eric Chutorash, Giám đốc vận hành của Fufeng USA, khẳng định nhà máy tại Grand Forks là hình mẫu cho việc “mua ngô Mỹ, chế biến tại Mỹ, bán hàng tại Mỹ”.

“Không nhân viên nào của Fufeng sẽ được đề nghị thu thập tin tình báo về căn cứ không quân”, ông bổ sung. “Tôi có thể tự tin khẳng định rằng không ai làm việc cho nhà máy sẽ thực hiện bất cứ hoạt động gián điệp nào”.

Lan rộng sự quan tâm

Đối với những nông dân không quá quan tâm đến chính trị, nhà máy của Fufeng là một món hời. Nhà máy có thể mua tới 25 triệu bushel (đơn vị đo lường nông sản tại Mỹ, 1 bushel ngô tương đương khoảng 25,4 kg) ngô mỗi năm. Để so sánh, sản lượng ngô hàng năm của cả bang North Dakota là khoảng 400 triệu bushel.

Phe ủng hộ cho rằng các cáo buộc với dự án cũng thiếu cơ sở.

“Chúng ta đều biết giữa Mỹ và Trung Quốc có căng thẳng về chính trị, kinh tế và an ninh quốc gia. Tôi nghĩ chúng ta cần nhận thức khách quan, tùy theo tình huống và không ‘vơ đũa cả nắm’”, ông Todd Feland, một quan chức cấp cao trong chính quyền Grand Forks, nói.

Ông cho biết giới chức thành phố đã có cuộc họp với nhân viên Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) hồi tháng 4 và không nhận được thông tin nào khiến họ phải dừng dự án.

Sự chú ý tới dự án tại Grand Forks đã vượt ra khỏi quy mô khu vực và lan tới cả Washington. Hồi tháng 5, Ủy ban Xem xét Kinh tế và An ninh Mỹ - Trung (USCC), cơ quan tư vấn hàng đầu tại Mỹ về quan hệ với Trung Quốc, đề cập đến dự án trong một báo cáo về các khoản đầu tư từ Trung Quốc vào ngành nông nghiệp Mỹ.

Đại diện Fufeng USA gặp gỡ giới chức Grand Forks, tháng 1/2022. Ảnh: Grand Forks Herald.

Báo cáo bày tỏ quan ngại về việc lãnh đạo của Fufeng là đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc, cũng như khoảng cách gần giữa dự án và Căn cứ Không quân Grand Forks.

Hôm 14/7, ông Kevin Cramer và John Hoeven - hai thượng nghị sĩ của bang North Dakota - cùng Thượng nghị sĩ Marco Rubio viết thư gửi Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen để đề nghị mở cuộc điều tra nhằm vào các tác động của dự án tới an ninh quốc gia Mỹ.

Các khoản đầu tư từ Trung Quốc vào Mỹ đã sụt giảm mạnh trong những năm gần đây do cả những hạn chế từ Bắc Kinh, đại dịch Covid-19 lẫn môi trường đầu tư kém thuận lợi hơn tại Mỹ.

Theo số liệu của tổ chức tư vấn Rhodium Group, mức đầu tư bình quân đã giảm từ 48,5 tỷ USD năm 2016 xuống còn 7,2 tỷ USD năm 2020 và 5,7 tỷ USD năm 2021.

Theo giáo sư Ji Li tại Đại học California - Irvine, các nhà quản lý tại Washington không hiểu biết đầy đủ về Trung Quốc khi cho rằng mọi nhà đầu tư bị Bắc Kinh kiểm soát. Ông chỉ ra trong khi một số công ty do nhà nước sở hữu, nhiều công ty khác chỉ có liên hệ thụ động với chính phủ qua các khoản đầu tư.

“Các nhà quản lý Mỹ thường không hiểu rõ các khác biệt nhỏ này”, ông nói.

Giới chuyên gia cũng nhận định các công ty Trung Quốc sẽ bị theo dõi, giám sát chặt chẽ hơn khi quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh xấu đi.

“Nguồn gốc của công ty có tạo ra sự khác biệt hay không. Đối với một số người, câu trả lời là có. Một số người khác thì không”, ông Olson nói.