Năm 2023 xác lập nhiều kỷ lục bất thường về khí hậu

Tổ chức khí tượng thế giới (WMO) ngày 12/01/2024 đã chính thức xác nhận nhiệt độ trung bình toàn cầu năm 2023 là năm nóng nhất trong 174 năm qua. Dựa trên sáu bộ dữ liệu quốc tế hàng đầu được sử dụng để theo dõi nhiệt độ toàn cầu đã được WMO hợp nhất cho thấy nhiệt độ trung bình toàn cầu năm 2023 cao hơn khoảng 1,45 độ C so với mức nhiệt độ trung bình nhiều năm thời kỳ tiền công nghiệp (giai đoạn 1850-1900).

Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn cho biết, trong diễn biến chung về nhiệt độ toàn cầu tăng cao, tại Việt Nam nhiệt độ trung bình trên toàn quốc cũng cao hơn 1,09 độ C so với trung bình nhiều năm và được ghi nhận là năm có mức nhiệt độ cao thứ hai trong chuỗi số liệu quan trắc (năm 2019 là năm có nhiệt độ trung bình trên toàn quốc cao hơn trung bình nhiều năm là 1,21°C). Đáng chú ý, hầu hết các tháng trong năm đều quan trắc được giá trị nhiệt độ cao nhất tuyệt đối ngày vượt giá trị lịch sử cùng thời kỳ, đặc biệt các tháng 5 và 6/2023.

Năm 2023 ghi nhận nhiều kỷ lục về nhiệt độ, lượng mưa...

Trong năm 2023, trên khu vực Biển Đông đã xuất hiện 8 xoáy thuận nhiệt đới, trong đó có 5 cơn bão và 3 áp thấp nhiệt đới (ATNĐ). Số lượng bão/áp thấp nhiệt đới hoạt động trên khu vực Biển Đông ít hơn trung bình nhiều năm. Đáng lưu ý, trong năm 2023 các cơn bão hầu như không đổ bộ trực tiếp nên không gây gió mạnh trong đất liền. Tuy nhiên những kỷ lục khác được xác lập cho thấy sự bất thường của thời tiết, biến đổi khí hậu đang ngày càng nghiêm trọng.

Ông Hoàng Phúc Lâm cho biết, năm 2023 trên cả nước xảy ra 22 đợt mưa lớn trên diện rộng, tập trung chủ yếu ở khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ. Đáng chú ý, đã xuất hiện nhiều trận mưa cực đoan thời đoạn ngắn với lượng mưa 24h có nơi trên 800mm ở khu vực miền Trung. Thừa Thiên Huế là nơi chịu ảnh hưởng nặng nhất trong đợt lũ này. Mực nước tại tại các trạm Kim Long và Phú Ốc đều trên BĐ3 và thống kê cho thấy đây là mực nước lớn nhất trong 10 năm gần đây và lớn thứ 5 trong khoảng 30 năm gần đây.

Năm 2023 đã xuất hiện 20 đợt nắng nóng, tính từ năm 2017 đến nay thì năm 2023 là năm xuất hiện nhiều đợt nắng nóng diện rộng nhất và nhiều hơn 5 đợt so với TBNN. Đặc biệt tại Tương Dương (Nghệ An) đã quan trắc được giá trị nhiệt độ cao nhất là 44,2°C vào ngày 07/5/2023 và đây là giá trị nhiệt độ ngày cao nhất trên cả nước đã từng được quan trắc (giá trị kỷ lục trước đó là 43,4°C tại Hương Khê (Hà Tĩnh) ngày 20/4/2019).

Trong năm 2023, đã xuất hiện 24 đợt không khí lạnh, ít hơn so với trung bình nhiều năm (trung bình nhiều năm khoảng 29-30 đợt), tại Mẫu Sơn (Lạng Sơn) vào ngày 22/12/2023 nhiệt độ thấp nhất xuống mức -2,5 độ C, là giá trị nhiệt độ thấp nhất trong cùng thời kỳ tháng 12 tính theo số liệu ghi nhận tại Mẫu Sơn từ năm 2012 đến nay.

Thiên tai năm 2024 sẽ rất phức tạp

Nhận định về diễn biến thiên tai năm 2024, ông Hoàng Phúc Lâm cho biết, từ 20/1/2024, các tỉnh Bắc Bộ và Trung Bộ nước ta bắt đầu chịu ảnh hưởng của khối không khí lạnh có cường độ mạnh nhất của mùa Đông 2023-2024; Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ đã xảy ra rét hại trên diện rộng (nhiệt độ trung bình ngày thấp dưới 13 độ C), nhiều nơi ở vùng núi cao phía Bắc (Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh) đã xảy ra băng giá. Dự báo trong đợt rét đậm, rét hại diện rộng hiện nay có khả năng kéo dài đến khoảng ngày 28/1; trong đợt rét đậm, rét hại diện rộng này nhiệt độ thấp nhất ở Bắc Bộ ghi nhận được là tại Mẫu Sơn: -2,9 độ C vào đêm 23, rạng sáng 24/1/2024.

Theo dự báo, hiện tượng El Nino xuất hiện từ giữa năm 2023 và sẽ còn duy trì đến tháng 4/2024 với xác suất trên 90%, sau đó El Nino suy yếu và có khoảng 60% cơ hội chuyển sang pha trung tính trong giai đoạn từ tháng 5-7/2024 và khoảng 50-60% khả năng chuyển sang La Nina vào cuối năm 2024.

Nếu với diễn biến như vậy thì năm 2024 cần lưu ý hoạt động của bão, áp thấp nhiệt đới tập trung nhiều hơn vào nửa cuối mùa bão. Bão/áp thấp nhiệt đới hình thành trên biển Đông có thể sẽ nhiều hơn. Hiện tượng nắng nóng tại khu vực Nam Bộ, khu vực Tây Bắc Bắc Bộ và Trung Bộ có khả năng đến sớm và xuất hiện nhiều hơn so với trung bình nhiều năm.

Sau đợt không khí lạnh mạnh cuối tháng 1/2024, dự báo không khí lạnh sẽ hoạt động yếu hơn so với trung bình nhiều năm nên khả năng xảy ra rét đậm, rét hại trong tháng 02-3/2024 ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ. Tuy nhiên, cần đề phòng các đợt không khí lạnh có cường độ mạnh, nhất là trong tháng 02/2024, có thể gây rét đậm, rét hại trên diện rộng và nguy cơ xảy ra băng tuyết ở khu vực vùng núi cao Bắc Bộ. Ngoài ra, hiện tượng mưa nhỏ, mưa phùn ở khu vực Bắc Bộ trong mùa Đông Xuân 2023-2024 có khả năng xuất hiện nhiều hơn trung bình nhiều năm. Cảnh báo nguy cơ thiếu nước nửa đầu năm thiếu nước ở khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ.

Chuyên gia nhận định xâm nhập mặn mùa khô năm 2023-2024 ở mức cao hơn trung bình nhiều năm, nhưng không khốc liệt như năm 2015-2016, 2019-2020. Các đợt xâm nhập mặn cao nhất ở cửa sông Cửu Long khả năng tập trung trong tháng 02-3/2024 (từ 08-13/02, từ 22-27/02, từ 18/3-25/3); các sông Vàm Cỏ, Cái Lớn vào tháng 3-4/2024 (từ 08-13/3, từ 22-27/3, từ 07-12/4, từ 21-26/4).

Trước diễn biến phức tạp của thời tiết, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, Tổng cục Khí tượng Thủy văn chỉ đạo các đơn vị liên quan liên tục theo dõi, truyền đầy đủ, kịp thời các loại số liệu đo đạc tự động (mưa, mực nước, các yếu tố khí tượng thủy văn khác) với số liệu vệ tinh, rada thời tiết; đặc biệt chú trọng vào việc ứng dụng ước lượng mưa lớn từ radar, vệ tinh phân giải cao, mạng lưới quan trắc mưa tự động để cảnh báo chi tiết, dự báo nguy cơ tác động của mưa lớn, lũ quét và sạt lở đất đến từng khu vực nhỏ, huyện, xã, vùng trọng điểm có nguy cơ cao chi tiết đến các khu vực nhỏ, huyện, xã, vùng trọng điểm có nguy cơ cao.

Bên cạnh đó năm nay cũng sẽ tăng cường cảnh báo trực tuyến, đẩy mạnh chuyển đổi số để từng bước đáp ứng yêu cầu thông tin thiên tai đến cộng đồng, trong đó có trang thông tin cảnh báo nguy cơ sạt lở đất được cập nhật hàng giờ, đồng thời cũng sẽ đưa vào thử nghiệp cảnh báo các điểm nguy cơ sạt lở thông qua ứng dụng trên điện thoại di động.