Chưa phân định mục đích sử dụng

Bộ Khoa học và Công nghệ đang hoàn thiện dự thảo sửa đổi Thông tư 23/2013/TT-BKHCN quy định về đo lường đối với phương tiện đo nhóm 2 (gọi tắt là dự thảo).

Góp ý vào dự thảo này, VCCI phân tích: Luật Đo lường quy định các phương tiện đo được sử dụng cho các mục đích “định lượng hàng hóa, dịch vụ trong mua bán, thanh toán, bảo đảm an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường, trong thanh tra, kiểm tra, giám định tư pháp và trong các hoạt động công vụ khác”. Đây được gọi là phương tiện đo nhóm 2. Như vậy, có thể phân định thành hai mục đích, gồm: “bảo đảm an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường, trong thanh tra, kiểm tra, giám định tư pháp và trong các hoạt động công vụ khác”, tạm gọi là các lợi ích công; và “định lượng hàng hóa, dịch vụ trong mua bán, thanh toán”, tạm gọi là các lợi ích tư, bởi đây là vấn đề thuộc về thỏa thuận giữa các bên mua bán hàng hóa.

Tuy nhiên, khi xây dựng Thông tư 23/2013/TT-BKHCN, cơ quan soạn thảo đã gộp chung tất cả phương tiện đo được sử dụng cho các mục đích trên đều phải đáp ứng mức độ kiểm soát như nhau. “Điều này chưa thực sự hợp lý và gây ra những vấn đề bất cập trên thực tế”, VCCI bình luận.

Bởi lẽ, đối với phương tiện đo sử dụng cho mục đích công, nếu có sai sót thì có thể gây nguy cơ mất an toàn, gây tai nạn hoặc sai sót công vụ. Chẳng hạn, đồng hồ đo áp suất bình nén khí nếu sai sót có thể gây nổ bình, tai nạn thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản. Do đó, việc kiểm soát các thiết bị đo này cần chặt chẽ và nên chú trọng vào tiền kiểm.

Ngược lại, đối với các phương tiện đo sử dụng cho mục đích giao dịch, mua bán hàng hóa, dịch vụ, nếu có sai sót thì vẫn có thể dễ dàng khắc phục được, không nhất thiết phải áp dụng cơ chế kiểm định chặt chẽ như đối với thiết bị đo dành cho mục đích công. Rủi ro đối với thiết bị đo dành cho mục đích tư chủ yếu nằm ở việc cố ý gian lận đo lường. “Khi đó, biện pháp kiểm định và xử phạt khi không thực hiện kiểm định lại không hiệu quả bằng biện pháp xử phạt thật nghiêm minh khi có gian lận”, VCCI nhìn nhận.

Đề nghị bỏ kiểm định taximet

Theo VCCI, chính bởi chưa phân định được mục đích sử dụng của phương tiện đo dẫn đến tình trạng cơ quan quản lý nhà nước yêu cầu các thiết bị đo sử dụng cho mục đích tư cũng phải được quản lý như mục đích công, vừa gây tốn kém cho xã hội, vừa tạo tâm lý nhờn luật khi có quy định mà khó thực thi, lại tạo rủi ro không đáng có cho hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường.

Chẳng hạn, theo quy định, các loại cân thông dụng dùng trong hoạt động mua bán hàng ngày (như cân của tiểu thương ở chợ) phải được kiểm định định kỳ 12 tháng hoặc 24 tháng, nếu không có thể bị xử phạt từ 500.000 - 1.000.000 đồng. Tuy nhiên, có rất ít tiểu thương mang cân đi kiểm định đúng thời hạn, chính quyền một số địa phương cũng khó khăn khi thực thi quy định này.

Về phía doanh nghiệp cũng phản ánh tình trạng phải tốn nhiều chi phí, thời gian để kiểm định các loại phương tiện đo trong khi tỷ lệ sai sót hầu như bằng không. Mỗi lần như vậy, doanh nghiệp phải dừng hoạt động sản xuất kinh doanh, phải tháo thiết bị đo trong máy móc để mang đến tổ chức kiểm định hoặc mời kiểm định viên đến tận nơi với chi phí đắt đỏ.

Bên cạnh đó, thủ tục kiểm định phương tiện đo và kiểm định an toàn hiện đang không phối hợp với nhau. Như vậy, các phương tiện, máy móc, thiết bị mà có gắn kèm phương tiện đo sẽ phải thực hiện hai thủ tục kiểm định độc lập. Chẳng hạn, xe taxi phải kiểm định an toàn và khí thải tại các trung tâm đăng kiểm, nhưng lại phải thực hiện thủ tục kiểm định taximet tại các đơn vị khác. Do chu kỳ kiểm định của hai hình thức kiểm định này không tương thích với nhau nên doanh nghiệp vẫn phải thực hiện thủ tục nhiều lần một cách không cần thiết, làm phát sinh chi phí cho doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Công Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam kiêm Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội xác nhận, theo quy định, định kỳ mỗi năm đều phải kiểm định taximet. Bên cạnh đó, mỗi lần thực hiện điều chỉnh tăng hoặc giảm giá cước, các hãng đều phải thực hiện kiểm định lại taximet. Chi phí mỗi lần kiểm định taximet là 100.000 đồng/xe, nhân lên với con số khoảng 100.000 xe trên cả nước, số tiền này là rất lớn.

Tại Hãng taxi Mai Linh, đại diện doanh nghiệp cho biết hiện còn khoảng 15.000 xe. Thực hiện yêu cầu kiểm định taximet, mỗi năm tiêu tốn khoảng 1,5 tỷ đồng. Nếu hãng thay đổi giá cước, con số này sẽ đội lên gấp đôi, thậm chí có thể nhiều hơn nếu có nhiều lần điều chỉnh trong năm.

Trong bối cảnh các doanh nghiệp vận tải vừa trải qua 2 năm dịch bệnh, giá nhiên liệu biến động không ngừng do tác động của cuộc xung đột Nga - Ukraine với tổng cộng 42 lần điều chỉnh giá xăng dầu tính từ đầu năm 2022 đến nay, trong đó 17 lần điều chỉnh tăng, nhiều doanh nghiệp phải bán bớt xe để có thể trụ lại, “chi phí kiểm định taximet đang thực sự tạo gánh nặng không cần thiết cho doanh nghiệp”, ông Hùng phát biểu.

Theo đại diện doanh nghiệp, taximet là bộ mặt, thương hiệu của doanh nghiệp, nếu để tài xế can thiệp được sẽ ảnh hưởng trước tiên tới doanh thu của doanh nghiệp nên doanh nghiệp đều quản trị rất chặt. Chưa kể, các cơ quan thuế, giao thông vận tải cũng thường xuyên kiểm tra. Vì thế, “cần xem xét bãi bỏ kiểm định taximet”, Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội đề nghị.

Trong bản góp ý dự thảo gửi Bộ Khoa học và Công nghệ, VCCI đề xuất, đối với những phương tiện đo gắn liền với các loại phương tiện giao thông, máy móc, thiết bị phải thực hiện việc kiểm định an toàn cần bổ sung quy định chu kỳ kiểm định phương tiện đo đó đúng bằng chu kỳ kiểm định an toàn của phương tiện, máy móc, thiết bị. Về lâu dài, cần có cơ chế phối hợp hợp lý giữa việc kiểm định an toàn và kiểm định phương tiện đo để giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp.

Cùng với đó, dự thảo cần phân loại mục đích sử dụng phương tiện đo theo mục đích công và mục đích tư. Đối với phương tiện đo sử dụng trong “định lượng hàng hóa, dịch vụ trong mua bán, thanh toán” thì bãi bỏ hoặc giảm tần suất kiểm định định kỳ. Thay vào đó, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về đo lường để phát hiện hành vi gian lận.