Cụ thể, đề thi học sinh năng khiếu cấp huyện môn Ngữ văn lớp 7 năm học 2022-2023 của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Cẩm Khê (tỉnh Phú Thọ) như sau:

Câu 1 (8 điểm): Ngạn ngữ Thổ Nhĩ Kỳ có câu: “Người độ lượng bao giờ cũng thấy mình giàu có”. Trình bày suy nghĩ của em về câu ngạn ngữ trên.

Câu 2 (12 điểm): Bàn về thơ, Đuy-blây có viết: “Thơ là người thư kí trung thành của những trái tim”. Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Bằng một tác phẩm thơ em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên”.

Mới chỉ đọc lên, “người lớn” đã phải choáng váng, huống hồ một em bé 13 tuổi, dù có là “thần đồng” văn chương đi chăng nữa.

Bàn về chuyện này, nhiều giáo viên Văn bậc Trung học phổ thông cũng cho rằng, ngay cả nếu đề thi này ra cho lớp 12 thì cũng chỉ chọn được những học sinh nặng về thuộc lòng, thích bình câu tán chữ, chứ không chọn được học sinh giỏi có năng lực đọc hiểu, cảm thụ văn học và năng lực viết. Trong khi đó, học sinh lớp 7 học môn Ngữ văn trong chương trình Giáo dục phổ thông 2018 chỉ yêu cầu các em đọc hiểu, viết và nói nghe những mức độ vừa phải.

Cụ thể, về đọc, chỉ yêu cầu học sinh đọc hiểu các văn bản tục ngữ, truyện ngụ ngôn, truyện khoa học viễn tưởng, truyện nói chung, thơ trữ tình, tùy bút, tản văn. Về viết, yêu cầu biết viết bài văn kể lại sự việc có thật liên quan đến nhân vật hoặc sự kiện lịch sử; viết đoạn văn ghi lại cảm xúc của mình sau khi đọc một bài thơ 4, 5 chữ; bước đầu biết viết bài nghị luận về một vấn đề trong đời sống và bài phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học; bước đầu biết viết văn bản thuyết minh về một quy tắc hay luật lệ trong trò chơi hay hoạt động; viết được văn bản tường trình rõ ràng, đầy đủ, đúng quy cách.

Trở lại với đề thi khiến một vị PGS văn chương “không ngủ được”, rất đáng chú ý trước xôn xao dư luận thì lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Cẩm Khê cho biết, đã đề nghị thầy cô trong tổ ra đề kiểm tra, thẩm định lại nội dung và các ý kiến đều đánh giá đề thi đó không sai, phù hợp để đánh giá học sinh trong kỳ thi này. Kết quả, trong gần 100 em dự thi học sinh năng khiếu thì 7 em đạt từ 14/20 điểm trở lên; cao nhất là 14,5 điểm và thấp nhất là 6,5 điểm. Hơn 50% học sinh tham gia làm bài đều đạt điểm trung bình trở lên.

Ngược lại, với giải thích đó, bình luận về đề thi “rối não” kể trên, nhiều người viết văn, viết báo, giáo viên văn bậc THPT lại cho rằng, đầu óc của những người ra đề... “có vấn đề” và việc chấm điểm cũng nặng “bệnh thành tích” chưa gột rửa được.

Để kết lại, một lần nữa xin dẫn lời vị Chủ biên Chương trình môn Ngữ văn thuộc Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, khi trao đổi với báo chí, là: “Nếu cháu tôi dự thi, phải làm đề thi ấy, rồi chẳng may lại được công nhận là học sinh giỏi có năng khiếu cấp huyện... thì tôi sẽ rất buồn. Bởi vì nếu thế thì cháu tôi chỉ có thể là đứa tâm thần hoặc chỉ học gạo, thuộc lòng những gì cô giáo dạy và chép lại mà thôi”.