Trong khi doanh số xe máy điện tăng rất nhanh, thậm chí dẫn đầu khu vực thì thị trường xe máy truyền thống rất ảm đạm và giảm sâu. Để thích ứng với xu thế mới, nhiều hãng xe máy tại Việt Nam đang dần chuyển đổi, trong đó có việc tìm kiếm các thị trường nước ngoài để xuất khẩu.

Xe xăng giảm tốc

Con trai lớn vừa nhập học tại một trường đại học, chị Vũ Thu Hà (phố Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội) đã đưa con ra đại lý dự định chốt mua chiếc xe máy xăng giá lăn bánh 23,2 triệu đồng. Nhưng chồng chị là anh Phạm Văn Thái không đồng tình, muốn tới cửa hàng trên phố Bà Triệu để mua cho con chiếc xe máy điện Vinfast Evo 200, có giá lăn bánh 22,9 triệu đồng.

Lý do chọn xe máy điện được anh Thái lý giải: "Xe máy điện sạc ở nhà, không mất thời gian xếp hàng đổ xăng, khỏi cần thay dầu máy. Thêm nữa, xe điện không thể nẹt pô đánh võng như xe xăng".

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), quý I năm nay có doanh số bán xe máy thấp nhất trong vòng 5 năm trở lại đây, với 603.745 xe bán ra (giai đoạn 2020 - 2023 thường trên 700.000 xe). Bước sang quý II/2024, sản lượng tiêu thụ tiếp tục giảm nhẹ (603.127 xe) và được dự báo tiếp tục suy giảm.

Nhìn lại 5 năm gần nhất, doanh số thị trường xe máy đạt đỉnh vào năm 2019 với trên 3,2 triệu xe nhưng liên tiếp sụt giảm vào những năm sau đó. Mới nhất, năm 2023 con số này chỉ còn hơn 2,5 triệu chiếc. Nửa đầu năm nay, sản lượng tiêu thụ hơn 1,2 triệu chiếc.

Honda Việt Nam, hãng xe máy chiếm thị phần lớn nhất (82,5%) tiết lộ, trong năm tài chính vừa qua (từ tháng 4/2023 - 3/2024) sản lượng tiêu thụ nội địa đạt 2,1 triệu xe, giảm 12,2% so với năm trước.

Piaggio Việt Nam năm 2022 nộp ngân sách tỉnh Vĩnh Phúc hơn 5.326 tỷ đồng, đứng thứ ba về nộp thuế (sau Honda và Toyota) nhưng năm 2023 giảm mạnh, chỉ còn 750 tỷ đồng.

Số liệu cho thấy sự sa sút tiêu thụ xe máy truyền thống. Danh mục sản phẩm xe máy chạy xăng của 5 nhà sản xuất lớn gồm Honda, Yamaha, Piaggio, Suzuki và SYM dần bị thu hẹp.

Tiêu thụ xe máy điện tăng dần đều

Ngược lại, theo báo cáo ngân hàng HSBC thực hiện đầu năm nay, tiêu thụ xe máy điện của Việt Nam đang dẫn đầu Đông Nam Á và đứng thứ hai toàn cầu, sau Trung Quốc.

Trong khi đó, Bộ Công thương ghi nhận lượng tiêu thụ xe máy điện tại Việt Nam tăng khoảng 30 - 35% trong vài năm trở lại đây. Cuối năm 2023 cả nước có khoảng 2,3 triệu xe máy điện trong số 72 triệu xe máy lưu hành.

Theo đại diện nhà sản xuất xe máy điện VinFast, lượng tiêu thụ xe máy điện của hãng tại Việt Nam tăng trưởng khá đều. Nếu năm 2021 tiêu thụ 42.000 chiếc thì đến năm 2023 đã đạt mức 72.400 chiếc, dự kiến năm nay tiếp tục tăng.

Để không bị bỏ lại phía sau trong làn sóng xe điện, cuối năm 2022 Yamaha ra mắt thị trường Việt Nam mẫu xe máy điện đầu tiên, chiếc Yamaha NEO's nhưng mức giá cao (49 triệu đồng), khó bán.

Từ đầu năm đến nay, Honda Việt Nam phối hợp với Lotteria và Bưu điện Việt Nam triển khai dự án sử dụng 100 xe máy điện Benly e: cho mục đích giao hàng tại chuỗi Lotteria cũng như giao bưu phẩm của VNPost. Các hãng còn lại như Suzuki, SYM, Piaggio chưa có động thái nào nhằm thay đổi cục diện xe máy điện.

Ghi nhận của PV Báo Giao thông, các hãng gọi xe công nghệ, dịch vụ shipper giao hàng trong đô thị như Xanh SM Bike, Be Group, AhaFast, Lazada, DHL, Viettel Post… đều tung dịch vụ bằng xe máy điện từ 2022 đến nay, hầu hết sử dụng các thương hiệu xe điện trong nước như VinFast, Selex Motor hay DatBike, EVGo, Pega.

Các hãng xe máy truyền thống đang làm gì?

Theo các chuyên gia, chủ trương hạn chế hoặc dừng hoạt động xe máy ở một số đô thị lớn sau năm 2030, việc thực thi lộ trình kiểm tra khí thải xe máy và xu hướng chuyển sang xe điện đã phần nào tác động phần nào đến tâm lý người dân đối với xe máy truyền thống. Để thích ứng với xu thế mới, nhiều hãng xe máy tại Việt Nam đang có những chuyển đổi.

Thương hiệu xe máy lớn nhất là Honda Việt Nam đang tìm cách thích ứng bằng giải pháp tìm thị trường xuất khẩu. Năm vừa qua, giá trị xuất khẩu xe máy nguyên chiếc và linh kiện phụ tùng của Honda Việt Nam đạt kỷ lục 536,1 triệu USD, tăng 33,2% so với năm trước.

Tháng 5 năm ngoái, Yamaha Việt Nam khánh thành dây chuyền lắp ráp động cơ cho xuất khẩu. Theo phân công của Yamaha toàn cầu, trước đây Yamaha Thái Lan đảm nhiệm việc sản xuất động cơ xe máy, nhưng hiện tại nhà máy Yamaha Việt Nam đã đảm nhiệm vai trò trung tâm sản xuất động cơ xe máy cho xuất khẩu. Yamaha Việt Nam cho biết, sản lượng xe máy nguyên chiếc xuất khẩu hiện chiếm 30% tổng số xe xuất xưởng.

Theo PGS.TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu GTVT Việt Đức, các hãng xe máy truyền thống không phải không làm được xe máy điện. Vấn đề là sản phẩm của họ làm ra lúc này có thể chưa có người mua, do định vị mức giá hơi cao so với xe xăng cùng kích cỡ.

"5 hãng xe lớn thuộc VAMM có thừa khả năng chuyển dịch công nghệ rất nhanh. Nhưng có lẽ họ chờ thêm vài năm để dung lượng thị trường xe máy điện đủ lớn. Đồng thời, việc dừng xe máy ở đô thị lớn hay kiểm soát khí thải triển khai quyết liệt, các nhà sản xuất xe truyền thống mới có động thái rõ hơn", ông Tuấn cho biết.